[Hooman Ghayouri]

یادداشتی به مناسبت سالروز تولد چارلی چاپلین هنرمند بزرگ تاریخ سینما

چارلز اسپنسر چاپلین متولد 16 آوریل 1889 فرزند یک نمایشگر تالار های محلی موسیقی انگلیسی بود که کودکی خود را در صحنه های سرگرم کننده ی تفریحی گذراند. تصویر او از جهان با فقر و تنگدستی دوران خردسالی و جوانی گره خورد و در طول عمر پر بار خود همدردی عمیق اش را نسبت به تنگدستان حفظ کرد.

در 1913 هنگامی که با دستمزد صد و پنجاه دلار در هفته در کمپانی کی استون استخدام شد، یک بازیگر سیار نمایش های وودویل آمریکایی بود. در نخستین فیلمی که به نام «در تلاش معاش» برای مک سنت(نخستین کارگردان فیلم های کمدی اسلپ استیک) بازی کرد، نقش یک شیک پوش انگلیسی به او محول شد. اما با فیلم دومش «مخمصه ی غریب میبل» (1914) کاراکتر و هیات ظاهری یک ولگرد کوچولو را معرفی کرد.
کاراکتری که بعد ها او را شهره ی آفاق ساخت. شخصیت پردازی درخشان او همراه با حرکات پانتومیم که چارلی تبحر بی مانندی در آن داشت، از ولگرد کوچولو انسانی ساخت که با جهان پیرامون خود به کلی بیگانه بود. او از سال 1915 به بعد قراردادی با کمپانی اسانی بست و فیلم های خود را با تجربه ای که در کی استون به دست آورده بود، خودش کارگردانی کرد و کاراکتر خود را جلای بیشتری داد. از جمله ی فیلم هایی که در کمپانی اسانی ساخت: «ولگرد»، «شغل»، «بانک»، «شبی در نمایش»، «بازرس فروشگاه»، «مامور آتش نشانی»، «ساعت یک صبح»، «سرسره بازی»، «سمساری»، «خیابان اوباش»، «مهاجر»، «ماجراجو»، همه گی مورد استقبال بی نظیری قرار گرفتند.

چاپلین در سال 1921 نخستین فیلم بلند داستانی خودش را به نام «پسر بچه» برای کمپانی فرست نشنال ساخت. این زندگینامه ی کمدی دارم، ماجرای بیکاره یی بود که به پسربچه ی فقیری از محله های فقیر نشین دل می بندد . پخش این فیلم غوغایی به راه انداخت و بیش از دو و نیم ملیون دلار نصیب تهیه کنند گان خود کرد. فیلم بعدی چاپلین فیلمی ست به نام «زائر» (1923) که با همان طنز اجتماعی به یک زندان فراری (چارلی) می پردازد که لباس های یک خادم رشوه گر از حومه ی کوچکی در تگزاس را می پوشد و مردم شهر او را به جای کشیش دهکده می گیرند و عواقب عجیب و غریبی به بار می آید. فیلم تحسین شده ی «زن پاریسی» نیز در همین سال ساخته شد، که کنایه های ظریفش بعد ها فیلمسازانی همچون ارنست لوبیچ و رنه کلر را تحت تاثیر خود قرار داد. چاپلین در کمدی حماسی خود «جویندگان طلا» 1925 موفق شد از فضایی دشوار، سرشار از گرسنگی و حرص و از میان سه گروه معدن کار برای کسب حقوق حفاری یک کمدی درجه یک بسازد. ظرافت در شخصیت پردازی و حرکات درخشان پانتومیم و تلفیق مایه های کمیک و تراژدک جویندگان طلا را یکی از شاخص ترین آثار چاپلین ساخت. فیلم «سیرک» در سال 1928 فیلمی صامت با ساختاری زیبا است که در جریان ناطق شدن سینما ساخته شد و در مراسم اسکار سال 1929 جایزه یی بدین شرح نصیب چاپلین کرد(تنوع و نبوغ در نوشتن، بازیگری، کارگردانی و تهیه کنندگی).

دو فیلم نخست ناطق چاپلین با موسیقی و افکت صوتی و دیالوگ همراه بود و آهنگ هر دو را خود چاپلین ساخت: 1- «روشنایی های شهر» که فیلمی احساساتی اما تاثیر گذار درباره ی بیکاره یی که دل به دختر گل فروش نابینایی می بندد و دوم «عصر جدید» که به غیر انسانی شدن کارگران در عصری می پردازد که توسط ثروتمندان اداره می شود. هجویه ی این فیلم بر صنعتی شدن و عدم مساوات در عصر جدید ان هم در دوران بحران اقتصادی ، قدرتمندان زمان خود را بر افروخت و در نقاطی از آمریکا به این فیلم لغب تبلیغات سرخ دادند.

« دیکتاتور بزرگ » (1940) نخستین فیلم کاملا ناطق و یکی از نخستین فیلم های ضد نازی هالیوود است . این فیلم درباره ی دیکتاتوری اروپایی و در واقع تاریخچه ی زندگی ادنوید هینکل دیکتاتور تامانیا است که دست به قتل عام یهودیان می زند و اروپا را در جنگ دیگری می افکند. چاپلین در این فیلم نقش هینکل و همچنین نقش آرایشگری یهودی که فراموشکار و بدل هینکل است را با هم بازی می کند. در همین حین چاپلین با سلسله سخنرانی های سیاسی که در حمایت از اتحاد جماهیر شوروی کرد، خود را در صدر لیست سیاه آمریکای پس از جنگ قرار داد. فیلم «موسیو وردو» که در 1947 ساخته شد، یک کمدی جنایی بر اساس وقایع مربوط به آدم کشی حرفه ای به نام لندرو است که دست به کشتن زن های زندگی اش می زند. چارلی در آخرین فیلم آمریکایی خود «لایم لایت» به تالار های موسیقی لندن که کودکی خود را در آن ها گذرانده بود باز می گردد تا قصه ی تلخ و شیرین یک مجری صحنه ی پا به سن گذاشته را تصویر کند.

در سال 1952 وقتی چاپلین با خانواده اش سفری به لندن داشتند دادستان ایالات متحده ویزای بازگشت وی را لغو کرد و بدین سان یکی از محبوب ترین ستارگان تاریخ سینمای آمریکا از کشور متبوع خود طرد شد. 5 سال بعد چاپلین با فیلم «سلطانی در نیویورک» پاسخ دادگستری آمریکا را داد، داستان رهبر یک کشور اروپایی که هنگام دیدار از ایالات متحده توسط کمیته ی مقابله با فعالیت های ضد آمریکایی به اتهامی احمقانه لجن مال می شود چنان که چاپلین شد. آخرین فیلم او «کنتسی از هنگ کنگ» (1966) با شرکت مارلون براندو و سوفیا لورن است که البته در بسیاری جهات نقاط ضعف آشکار داشت.

6 سال بعد، در سال 1972 لایم لایت بر پرده ی سینماهای امریکا ظاهر شد و در مراسم اسکار جایزه ی بهترین موسیقی فیلم به آن تعلق گرفت. همچنین در چهارم مارس 1975 از سوی ملکه انگلیس نشان سر شوالیه به چاپلین اهدا شد و بالاخره در اول کریسمس 1977 چارلز اسپنسر چاپلین در سن 88 سالگی و به خاطر بیماری دیابت در کشور سوئیس چشم از جهان فرو بست.

جعبه متن

مهناز عظیمی