[Zohreh Gholami]

مسئوليت مالك خودرو در تصادف، آموزه‌هاي حقوقي


اشاره: قانونگذار براي اشخاصي كه بدون گواهينامه رانندگي مي‌كنند مجازات‌هايي چون حبس، جزاي نقدي، محروميت از رانندگي براي مدتي و ... در نظر گرفته است كه با توجه به شرايط و اوضاع و احوال و نوع حادثه و ... براي مرتكب اين جرم توسط قاضي مجازات تعيين مي‌شود.

اما اين سؤال مطرح مي‌شود كه مالك خودرو كه هدايت آن را به شخص بدون پروانه رانندگي سپرده است تا چه اندازه مسئوليت دارد. فرض كنيد با علم و اطلاع از اين كه فرزندش فاقد گواهينامه رانندگي است خودروي خويش را در اختيار او مي‌گذارد، در اين حالت اگر فرزند اين شخص مرتكب قتل يا صدمه مالي يا جاني به ديگري شود مالك خودرو چه مسئوليتي دارد؟
پاسخ: در اين حالت عمل مالك كه با علم و آگاهي خودرو را در اختيار شخص بدون گواهينامه مي‌گذارد معاونت در رانندگي بدون پروانه است و تحت اين عنوان تعقيب و مجازات مي‌شود.


پرسش: اگر در حالت بالا راننده مرتكب قتل يا صدمه بدني شود آيا مي‌توان مالك خودرو را به عنوان معاونت در قتل يا صدمه بدني غيرعمدي تحت تعقيب قرار داد؟
پاسخ: بدون آنكه بخواهيم وارد مبحث معاونت در جرم از حيث نكات فني و حقوقي شويم بايد گفت: اصولاً عمل معاونت در امور غيرعمدي قابل تصور نيست و در اين حالت فقط مالك خودرو به عنوان معاونت در رانندگي بدون پروانه تحت‌تعقيب قرار مي‌گيرد.


پرسش: اگر مالك خودرو براي تعمير خودرواش را تحويل تعميرگاه دهد و بداند كه صاحب تعميرگاه و شاگردان او فاقد گواهينامه هستند و كليد اتومبيل را تحويل آنان دهد اتفاقاً يكي از شاگردان تعميرگاه براي امتحان اتومبيل را به بيرون از تعميرگاه ببرد و حادثه‌اي اتفاق افتد، آيا مالك اتومبيل مسئوليت دارد؟
پاسخ: خير زيرا مالك اتومبيل صرفاً‌ براي تعمير كليد اتومبيل را در اختيار صاحب تعميرگاه يا شاگردان او قرار داده است نه امر ديگر لذا مسئوليتي ندارد.


پرسش: اگر كسي موتورسيكلت خود را در اختيار شخصي قرار دهد كه داراي گواهينامه اتومبيل است ولي فاقد گواهينامه موتورسيكلت، آيا باز هم مسئول است؟
پاسخ: دارنده گواهينامه رانندگي اتومبيل كه به استناد آن مبادرت به رانندگي موتورسيكلت مي‌كند عمل او به منزله نداشتن گواهينامه است لذا عمل شخصي كه با علم و اطلاع از اين امر موتورسيكلت را در اختيار او قرار مي‌دهد معاونت در رانندگي بدون پروانه است.


پرسش: اگر راننده بدون گواهينامه به ديگري خسارت مالي وارد كند مالك وسيله نقليه تا چه اندازه مسئوليت دارد؟
پاسخ: هرگونه جبران خسارت مالي يا پرداخت ديه برعهده راننده است و مالك وسيله نقليه مسئوليتي ندارد.


پرسش: آيا مي‌توان در حالت بالا وسيله نقليه را تا زمان پرداخت خسارت از سوي راننده مقصر در توقيف نگاه داشت؟
پاسخ: خير. توقيف اتومبيل حتي اگر حادثه منجر به مرگ ديگري هم شود فقط تا زمان ترسيم كروكي و عدم‌نياز مقام قضايي به آن به عنوان وسيله ارتكاب جرم، در توقيف خواهد بود و سپس سريعاً ترخيص و به صاحبش مسترد مي‌شود.


پرسش: اگر مالك اتومبيل داراي شريك باشد و يكي از آن‌ها اتومبيل را در اختيار شخصي قرار دهد كه فاقد گواهينامه است آيا هر دو نفر قابل تعقيب هستند؟
پاسخ: خير فقط شريكي كه با علم و اطلاع اتومبيل را در اختيار راننده قرار داده است به عنوان معاون جرم قابل تعقيب خواهد بود.


پرسش: مالك اتومبيلي كه با علم و اطلاع وسيله نقليه را در اختيار شخص بدون گواهينامه قرار مي‌دهد آيا در صورت تقصير نامبرده در حادثه رانندگي مي‌تواند خسارت اتومبيل را از او دريافت كند؟
پاسخ: گرچه مالك خودرو مرتكب معاونت در رانندگي بدون پروانه شده است اما در صورت تقصير راننده در حادثه براي مطالبه خسارت وارده حق رجوع به او را دارد.


پرسش: در حالت بالا براي مطالبه خسارت مي‌توان به همان دادگاهي كه در حال رسيدگي به جرم راننده متخلف است مراجعه كند؟
پاسخ: اصولاً هرگاه جرمي واقع شود و بين جرم مذكور و خسارات وارده رابطه مستقيم وجود داشته باشد متضرر از جرم حق دارد در كنار رسيدگي به جنبه عمومي جرم از دادگاه رسيدگي كننده، با تقديم دادخواست حقوقي خسارت ناشي از جرم را مطالبه كند.


پرسش: هنگامي كه تعليم‌گيرنده هنگام تعليم موجب وقوع حادثه شود مسئوليت مدني و كيفري حادثه برعهده چه كسي است آيا تعليم دهنده به عنوان معاون در جرم در حال تعقيب است؟
پاسخ: اگر تعليم‌بيننده هنگام رانندگي دستورات معلم را عيناً اجرا كند هيچ مسئوليتي ندارد و چنانچه حادثه منجر به قتل يا صدمه بدني ديگري شود معلم كه كنترل تعليم‌گيرنده را هنگام رانندگي در اختيار دارد مسئوليت خواهد داشت اما اگر تعليم‌گيرنده هنگام رانندگي دستورات معلم را به كار نبندد و اعمال او به گونه‌اي باشد كه معلم قادر به جلوگيري از وقوع آن نباشد مسئوليت كيفري و مدني ناشي از تصادف برعهده تعليم‌گيرنده است.


نمونه درخواست رفع توقيف از خودرو در تصادف
بازپرس/داديار: محترم شعبه ... دادسراي عمومي و انقلاب ...
با سلام؛
خواهشمند است دستور فرماييد تا در صورت عدم نياز به وسيله نقليه (مشخصات كامل) كه به موجب (سند مالكيت، قولنامه و ...) متعلق به اينجانب ... فرزند ... است، رفع توقيف به عمل آيد.
وسيله نقليه در حال حاضر در پاركينگ ... توقيف است. مدارك مالكيت پيوست است.